Vanaf de Rijksweg A6 had ik al menig maal een blik geworpen op een kasteel welke vanaf een afstand gezien, en door de ogen van de bestuurder van een auto, in een ooghoek ook echt oogt als een kasteel. Wonderlijk, zo midden in een polder waarvan de geschiedenis niet zover terug reikt dat je er van oudsher een dergelijk bouwwerk kunt verwachten. Als je dichterbij komt, wordt duidelijk dat het een kasteel in wording is.

Het is in aanbouw, maar er gebeurt al jaren niets aan dit bouwproject. Het wordt inmiddels in de volksmond ‘De ruïne van Almere’ genoemd. De plannen voor de bouw dateren uit 1999. Het ontwerp is gebaseerd op het 13e eeuwse Belgische kasteel Jemeppe in Hargimont. De eerste paal voor het kasteel in Almere werd geslagen op 15 september 2000. Vanwege financiële problemen werd het project in 2002 stil gelegd. In 2005 kocht het speciaal voor het kasteel opgerichte bedrijf Gravin B.V. het project aan.

De bedoeling van Gravin B.V. was om naast een hotel en trouwlocatie, wat de oorspronkelijke bestemming was, ook woningbouw te realiseren op het terrein. De woningbouw was nodig om de haalbaarheid van dit immense project te waarborgen. Voor de gewenste woningbouw was een wijziging op het bestemmingsplan nodig. Helaas gaf het gemeentebestuur van Almere in 2008 aan niets te voelen voor een wijziging op de bestemming. Zij motiveerde dit standpunt met de opmerking dat woningbouw naar hun mening niet in de entourage van het kasteel pasten.

En zo komt het dat er een moderne ruïne ontstaat. De weersinvloeden slaan toe, het karkas van wat het had moeten worden wordt langzaam aangetast door de tand des tijds. Het is inmiddels ook geplaatst op de lijst Grote Nutteloze werken. Voornoemde lijst roept bij mij altijd de vraag op; Nutteloos is het toch pas als je er niets meer mee kunt?

Eén van de laatste dagen in oktober togen wij naar het kasteel, waar de eigenaar zo vriendelijk was om voor ons de brug naar de entree over de gracht heen te leggen zodat wij het bouwwerk konden betreden.
Het was een bijna surrealistische ervaring. De met kastanjes omlijnde oprijlaan, de contouren van een kasteel duidelijk zichtbaar, het ooit aangelegde polo veld, de grootste kruidentuin van Europa, kortom: een kasteelwaardig landgoed zonder de historie ervan te hebben. Toch is het een kasteel. Het biedt een gecombineerde functie van verdedigbaarheid en bewoonbaarheid aan een beperkte groep mensen en het is af te sluiten van de bewoonde wereld door het ophalen van de ophaalbrug.

Balancerend over de geïmproviseerde brug ‘enterden’ wij dit wonderlijke bouwwerk. Rechts en links van de entree een vleugel welke op de hoeken geaccentueerd door een toren. Hier en daar grijpt de begroeiing van buiten naar binnen. Daar waar ooit ramen komen te zitten dienen de gaten nu als omlijsting voor de natuur die buiten ongestoord haar leven leidt.

De arcadische puien naar de binnenplaats zijn een exacte kopie van het origineel, Château Jemeppe. De binnenplaats zelf laat voorzichtig zien wat zij later wil worden. Het beeld wordt echter verstoord door de stapels bouwmaterialen die her en der verspreid liggen.

Zou je normaal gesproken op een binnenplaats van een kasteel in gedachten de paardenhoeven horen kletteren. Je zou de bedrijvigheid voor kunnen stellen van het personeel dat ervoor zorgt dat het de kasteelheer met zijn familie aan niets ontbreekt. Misschien zou je jezelf voor even de kasteelheer wanen. Maar nu is het een bouwwerk. Geen sferen die de fantasie prikkelen, je hebt enkel de contouren van een historisch aandoend figuur in een polderlandschap.

We hebben door dit kasteel gedwaald. Beginnend bij het prachtige zwembad in de kelder met grote kolommen die naar de diepte van het zwembad grijpen. Daarna werden wij via de grote ruimtes en de vele trappen werden wij naar het dak geleid. Zittend tussen de stalen geraamtes van de daken, neerkijkend op de binnenplaats van het kasteel en uitkijkend over de landerijen werden wij toch gegrepen door de charme van dit gebouw en haar omgeving. Hier ligt absoluut potentie, een landmark voor Almere, toenemende toerisme, woon- en werkgelegenheid.

Men was het op bijna alle punten met elkaar eens, behalve over de door Gravin B.V. gewenste woningbouw. Los van het feit dat in de historie kasteeldorpen te vinden zijn waardoor het toch echt verdedigbaar kan zijn om woningbouw bij een kasteel te plaatsen lijkt het mij vreemd om te spreken over het wel of niet passen van woningbouw in de entourage van een kasteel dat zelf nooit bestaan heeft. Het is een kasteel omdat de vorm ervan door ons herkend wordt als een kasteel, de definitie maakt dat het zich kasteel mag noemen. Het was echter een nieuwbouwproject voor de inwoners van Almere. Een volk dat leeft en bouwt aan zijn toekomst. Inmiddels is het kasteel onder voorbehoud verkocht, aan een nieuwe eigenaar die er een themapark van wil maken. Het moet niet gekker worden.

Behoort deze ruïne tot de Grote Nutteloze Werken? Nee, het gebouw, haar omgeving en potentie niet. Wel de discussie die ontstaan is over wat wel of niet past in de entourage van een kasteel dat geen historie kent, anders dan dat van een luchtkasteel

Terug naar overzicht